Wat is financieel onafhankelijk (en hoe word je het?)

Wat is financieel onafhankelijk?

“Financieel onafhankelijk” zijn is een heel eenvoudig principe: je zorgt ervoor dat je inkomsten uit kapitaal genoeg zijn om je levenskosten te dekken. Dat betekent dat je op dat moment nog wel kán, maar niet meer hóeft te werken. Het maakt geen klein verschil uit.

Merkwaardig dus dat zo weinig mensen – de schattingen geven amper 5% – zichzelf “financieel onafhankelijk” kunnen verklaren vooraleer ze op pensioen gaan. Niet minder dan 95% verruilt bij pensionering de afhankelijkheid van inkomen uit werk door een (dikwijls ontgoochelend) inkomen uit de staatskas.

En dat terwijl het eigenlijk voor een modaal middenklasse gezin met twee werkenden een financieel perfect haalbare kaart is. Waar loopt het dan mis?

Spaarboekjes

Het gigantisch bedrag dat alle belgen samen op een spaarboekje zetten (nu 266.000.000.000€) , is allicht een belangrijke indicator. Zelfs bij hoogopgeleide mensen is de financiële onzekerheid dikwijls zó groot, dat ze de absolute zekerheid van waardeverlies verkiezen boven de onzekerheid van investeringen.

Of zit het spaarboekje nog hard gecodeerd in onze hersenen? 30 jaar geleden bracht een spaarboekje nog wat op, en had je als particulier nauwelijks alternatieven. Vandaag ligt de opbrengst substantieel onder inflatie en kan je als particulier met 3 klikken zowat elke investering in de wereld kopen. Vanwaar dan onze blijvende obsessie met waarde-vernietigende spaarboekjes waarvan alleen de staat beter wordt?

En hoe word je financieel onafhankelijk?

Eerst wat financiële algebra. Volgens de statistieken spaart de Belg gemiddeld 11,4% van zijn inkomen. Voor een koppel tweeverdieners met 4.000€-5.000€ inkomen per maand zou het mogelijk moeten zijn om jaarlijks €4.000 opzij te zetten. Wie dat spaargeld aan 8% kan investeren en dat vervolgens 30 jaar volhoudt, spaart zich een kapitaal van 765.000€ bij mekaar. Dat bedrag brengt jaarlijks 55.000€ op, ruim voldoende om van te leven. Als je er tenminste geen jacht in St-Tropez van wil onderhouden.

De formule is dus echt geen rocket science of voorbehouden voor grootverdieners met een doctorsgraad in financiële algebra. Het is een goede combinatie van 4 elementen.

Geef minder uit dan er inkomt
Begin vroeg
Neem je investeringen zélf ter harte
Gebruik leningen verstandig

1. Geef minder uit dan je verdient

Sparen is uiteraard de condition sine qua non. Je moet absoluut een overschot creëren dat jaarlijks kan opzijgezet worden. Inkomen uit kapitaal kan alleen verworven worden als er kapitaal is om mee te beginnen. Je kan hopen op rijke ouders (die snel dood gaan), je kan rijk trouwen en je kan de lotto winnen.

Maar voor de meeste gewone mensen is “sparen” het enige realistische alternatief. En dat gebeurt alleen door minder uit te geven dan wat er binnenkomt. Dat is niet gemakkelijk omdat “lifestyle” meestal op de maximaal beschikbare cash gebaseerd wordt.

2. Begin vroeg – investeer tijd

Gecumuleerde interesten/opbrengsten zijn een wonderlijk mechanisme en de langst geïnvesteerde middelen brengen uiteindelijk het allermeeste op. Maar sparen is uiteraard makkelijker voor een stel vijftigers met een afbetaald huis dan voor een jonggetrouwd koppel met drie kinderen en een grote lening. En het eerste spaargeld gaat (uiteraard) naar de eigen bakstenen. “Begin vroeg” is dus makkelijker gezegd dan gedaan.

Maar “begin vroeg” heeft véél meer te maken met attitude en kennis dan met het bedrag dat opzijgezet moet worden. Het gaat dus ook – en misschien vooral – over het vroeg beginnen met investeren van een klein deeltje van je tijd in “financiële know-how” dan met het investeren van geld. Met €2.000 kan je geen huis kopen, maar je kan er tegenwoordig perfect een kleine online portefeuille mee opbouwen. Je kan er zelfs onwtikkelingsprojecten mee financieren. Daarmee (leren) werken voor je 30 bent, maakt het zoveel gemakkelijker om later – wanneer er wat meer op het spel staat – de juiste investeringsbeslissingen te nemen als er wat grotere budgetten zijn.

3. Neem je investeringen zélf ter harte

Een spaarboekje is makkelijk en absoluut zeker. Voor investeringen heb je wat kennis nodig en bereidheid om een aanvaardbaar risico te nemen. De twee gaan onvermijdelijk samen.

Het financiële wereldje van banken, wealth managers, productontwikkelaars en fondsenbeheerders is er in de afgelopen decennia wonderwel in geslaagd om de mensen te laten geloven dat zij die kennis in huis hebben. Gemiddeld roomt dit wereldje echter 2.5-3% van de werkelijke opbrengsten van de investeringen af via instapkosten, beheerskosten, uitstapkosten, bewaarkosten en allerhande belastingen.

Let wel: zij nemen een % van het belegde kapitaal, niet een percentage van de opbrengsten. Bij zeer goede prestaties van pakweg 8% gaat dus 3% (of bijna een derde van de opbrengst) naar de bank. Bij slechte prestaties van pakweg 0%, gaat nog altijd 3% naar de bank, en verliest de investeerder op zijn kapitaal. Kop: u verliest. Munt: de bank wint. En dat terwijl de wetenschappelijke wereld bol staat van de studies waaruit blijkt dat 80% van de fondsenmanagers het niet beter doen dan de markt. Laat staan dat ze de 3% meer opbrengen die ze afromen van hun investeerders. Geen wonder dat bankiers goed verdienen.

En uiteraard hebben zij er alle belang bij om hun klanten te laten geloven dat 3-4% return eigenlijk “normaal” is. “En toch beter dan een spaarboekje, nietwaar?” Gelukkig bewijzen de statistieken dat meer en meer mensen de banken overslaan. Dat is een uiterst goede ontwikkeling. (Voor de particulieren toch – iets minder voor de banken)

Wie dus op een verstandige manier “de markt” koopt en de normale opbrengsten zonder bankfees kan innen, kan die 3% zélf op zak steken. En dan wordt plots een rendement van 6-8% (absoluut normale returns voor grote investeerders) plots heel wat minder onmogelijk, ook voor individuele investeerders.

Dat alles vereist natuurlijk wel dat je tijd steekt in het bekijken van de mogelijkheden, afwegen en spreiden van risico’s, en raad vragen bij onafhankelijke specialisten. Met de mogelijkheden die internet vandaag biedt, is dat makkelijker dan ooit Niemand is beter geplaatst om de belangen van de investeerder te verdedigen dan de investeerder zelf. Een bankier is er om de financiële producten van de bank te verkopen. Hij is niet noodzakelijkerwijze in de eerste plaats bekommerd dat de klant het onderste uit de kan haalt. Een Jaguar-verkoper gaat ook niet aan de klant zeggen dat hij beter een fiets koopt.

Wie een portefeuille bankenfondsen en -producten aanhoudt van 100.000€, geeft elk jaar pakweg 2.000-3.000€ aan de financiële wereld. Wie bijvoorbeeld met 100.000€ over een periode van 30 jaar 6% opbrengst haalt en daarvan 2.5% afgeeft in kosten, heeft tegen de pensioenleeftijd de banken 293.670 € rijker gemaakt. Een stukje investering in tijd lijkt in dat opzicht méér dan gewettigd. Er is allicht geen geld makkelijker verdiend dan dat.

4. Gebruik leningen verstandig

Traditionele “Financiële wijsheid” bestaat erin om je huislening zo kort mogelijk te nemen en die zo snel mogelijk af te betalen. Want dan “is het huis afbetaald” en dan “kan je het geld voor iets anders gebruiken”. 100% gezond advies als huisleningen duur zijn. Als je – zoals in de jaren 70 – ongeveer 8-10% interest betaalt, is elke afbetaalde € eigenlijk een investering met een opbrengst van 8-10%.

Als de gemiddelde rentevoet vandaag echter 2% is (ongeveer inflatie), is elke afbetaalde € een investering tegen 2%. Niet echt om enthousiast over te worden. Zolang de leningen zo goedkoop blijven, is elke afbetaling een investering met een zéér lage opbrengst.

Een (gedeeltelijk) afbetaalde lening kan echter heropgenomen worden voor investeringen in vastgoed. Als men dan de juiste projecten kiest, krijg je door het hefboomeffect een opbrengst op eigen vermogen realiseren die ruim boven 10% ligt. Op die manier kan je (op latere leeftijd) een verwacht rendement van 6-8% op online-investeringen combineren met 10%+ rendementen op vastgoed. 8% totaal-rendement is in zo’n scenario helemaal geen uitzonderlijk resultaat.